52.Η απλή περόνη μετασχηματίζεται σε περόνη με σπείρες για απολήξεις.

   Δίπλα τους εργαζόταν ένας άλλος τεχνίτης, κρατoύσε μία από τις έτοιμες περόνες και τη σφυρηλατούσε  πάνω σε λίθινο αμόνι. Καθώς δούλευε μου εξηγούσε πως πρώτα θα έκανε την μια άκρη της περόνης ταινία κι' έπειτα θα την χώριζε στη μέση, σχηματίζοντας έτσι τις διπλές σπείρες σαν τελείωμα . Χρησιμοποιούσε ένα σφυρί με ευθύγραμμη κεφαλή ώστε να μπορέσει να της δώσει μήκος χωρίς όμως να την φαρδύνει.
   Για να έχει το σωστό αποτέλεσμα θα έπρεπε το πάχος της ταινίας να είναι το μισό του πλάτους της. Αφού λοιπόν το έφτασε το μέταλλο στο σωστό πάχος, το ακούμπησε πάνω σε ένα σκληρό επίπεδο ξύλο. Στη συνέχεια το άκρο που είχε πλέον γίνει ταινία,έπρεπε να το χωρίσει σε δύο μέρη.Τη  δουλειά αυτή την ξεκίνησε με ένα μπρούντζινο καλέμι κοπής και ένα βαρύ πλατυκέφαλο σφυρί.

     Στην αρχή με ελαφριά κτυπήματα σημάδεψε τη γραμμή που θα χώριζε τα δύο μέρη. Μετά, με δυνατά και συνεχόμενα κτυπήματα του σφυριού ,το καλέμι, χάραζε βαθιά  το μέταλλο. Τη διαδικασία αυτή την επανέλαβε πολλές φορές μέχρι το μέταλλο να κοπεί.  Το χώρισμα του μετάλλου σε δυο μέρη,το ολοκλήρωσε, χαράσσοντας με δύναμη  μέσα στο αυλάκι που είχε διαμορφωθεί,( με την κόψη του καλεμιού)Όταν η ταινία χωρίστηκε στα δυο, ο τεχνίτης καθάρισε και έστρωσε εσωτερικά τις ακμές της διχάλας με το πλαϊνό μέρος του καλεμιού.Η διχαλωτή  άκρη της περόνης σχηματίστηκε από  δυο τετράγωνα σύρματα που έπρεπε να στρογγυλέψουν για να γίνουν οι σπείρες.
  Σειρά τώρα είχε η διαδικασία μετατροπής των συρμάτων σε σπείρες. Δίπλα στο μεγάλο αμόνι, υπήρχε καρφωμένο στο χώμα, ένα μεταλλικό αμόνι με ελαφρά κυρτή κεφαλή.Ο τεχνίτης πήρε από δίπλα ένα ελαφρύ πλατυκέφαλο σφυρί, ακούμπησε το ένα τετράγωνο σύρμα της διχάλας στο αμόνι και άρχισε να κτυπά τις ακμές του για να το στρογγυλέψει.

51.Από το ευθύγραμμο σύρμα στη σπείρα

    Ξανάβαλαν τα λεπτά σύρματα στη φωτιά, να μαλακώσουν και να μπορέσουν να δουλευτούν. Μόλις κρύωσαν, ένας μικρός σε ηλικία τεχνίτης πήρε στα λεπτά του δάκτυλα το εύπλαστο πια μέταλλο και άρχισε να το γυρίζει σε τόξο. Γυρίζοντας τη μία του άκρη σε  μικρό κρίκο το ακούμπησε πάνω σε μια πέτρα. Με το δείκτη του ενός χεριού πίεσε τον κρίκο ελαφρά και άρχισε να τυλίγει σφιχτά γύρω του, το σύρμα. Έτσι απλά, γύρισε αρκετά σύρματα σε σπείρες ,που στην συνέχεια θα χρησιμοποιούσαν στην διακόσμηση και άλλων κοσμημάτων.

50.Η ταινία μεταμορφώνεται σε σύρμα.

 
  Η σειρά των διαδοχικών σφυρηλατήσεων και πυρωμάτων είχε ως αποτέλεσμα να λεπτύνουν οι ταινίες τόσο, που να φτάσουν το πάχος ενός κοινού φύλλου. Για μία ακόμη φορά ο τεχνίτης τις  έβαλε στη φωτιά να πυρωθούν και να μαλακώσουν. Καθώς ήταν πολύ λεπτές κρύωσαν γρήγορα. Έπιασε μία ταινία από την άκρη και με προσεκτικές κινήσεις άρχισε να την γυρίζει γύρω από τον κατά μήκος νοητό άξονα. Στην αρχή το στρίψιμο ήταν χαλαρό αλλά στη συνέχεια έσφιξε τη σπείρα περισσότερο. Το τελικό αποτέλεσμα έμοιαζε με λεπτό μίσχο λουλουδιού.

Δίπλα του, πάνω σε μια μεγάλη πέτρα βρισκόντουσαν δύο ξύλινες πλάκες, φτιαγμένες από σκληρά ξύλα. Πάνω στην χονδρύτερη ξύλινη πλάκα ακούμπησε την αργυρή, στριμμένη ταινία. Πήρε την άλλη ξύλινη πλάκα, την έβαλε από πάνω και άρχισε να την κινεί προσεκτικά μπρος-πίσω. Η στριμμένη ταινία κύλησε μεταξύ των δύο πλακών και άρχισε να παίρνει κυλινδρικό σχήμα. Όσο περισσότερο δουλευόταν μπρος-πίσω η ξύλινη πλάκα τόσο το σχήμα του λεπτού κυλίνδρου γινόταν τελειότερο, οι γραμμές της αρχικής σπείρας σταδιακά εξαφανιζόντουσαν και ο λεπτός κύλινδρος έμοιαζε συμπαγής σαν σύρμα.

49. Δημιουργία ταινιών με σφυρηλάτηση

    Ο προορισμός των υπόλοιπων τριών, χυτευμένων ράβδων ήταν το να σφυρηλατηθούν, ώστε να γίνουν πρώτα ταινίες, μετά σύρματα και τέλος διακοσμητικά στοιχεία. Μία-μία, ο τεχνίτης τις έβαζε πάνω στο αμόνι. Με το αριστερό χέρι έπιανε την άκρη της αργυρής ράβδου και με το άλλο το βαρύ μπρούντζινο σφυρί. Χτυπούσε με την λεπτή κεφαλή του σφυριού τη ράβδο κάθετα, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται βαθιές αυλακώσεις, η μια δίπλα στην άλλη καθ όλο το μήκος της.

   
      Στην συνέχεια επανέλαβε τη διαδικασία ώστε να εξομαλύνει κάπως τα γραμμωτά βαθουλώματα που άφηνε το σφυρί του. Έπειτα γύρισε την κεφαλή του σφυριού από την άλλη μεριά, έτσι ώστε αυτή την φορά να κτυπά με τη φαρδιά πλευρά του την αυλακωμένη ταινία. Άρχισε πάλι να σφυρηλατεί ρυθμικά, από την πάνω πλευρά της ταινίας προς την κάτω άκρη. Τα κτυπήματά του τώρα ήταν τακτικά, προσπαθούσε το ένα να επικαλύπτει ελαφρά το άλλο ώστε να εξαφανίσει τις αυλακώσεις της επιφάνειας.
   Η ράβδος έγινε ταινία, είχε όμως αρκετό πάχος. Θα χρειαζόταν θα επαναληφθούν αρκετές φορές οι διαδικασίες αυτές, εξήγησε ο τεχνίτης, μέχρις ότου το πάχος της ταινίας να φθάσει το επιθυμητό.

Μια όμως που το μέταλλο είχε σκληρύνει από τη σφυρηλάτηση, το έβαλε ο τεχνίτης πάλι στη φωτιά, να πυρωθεί και να μαλακώσει.

48.Η σφυρηλάτηση των περόνων

    Στον ίσκιο ενός πλαγιασμένου κέδρου,δίπλα στο εργαστήρι,ένας νεαρός τεχνίτης δούλευε πάνω σε ένα μεγάλο λίθινο αμόνι , τις μικρές αργυρές βέργες που βγήκαν από τα υπόλοιπα καλούπια.Άλλες προορίζονταν για μυτερές περόνες και άλλες για μικρές ταινίες.
  

     Με το αριστερό του χέρι κρατούσε την άκρη τις αργυρής βέργας και την έστριβε αργά ,έτσι ώστε να σφυρηλατείται γύρω -γύρω.Στο άλλο χέρι κρατούσε  ένα μπρούντζινο σφυρί και κτυπούσε τη βέργα με σταθερό ρυθμό. Το σφυρί από τη μια πλευρά ήταν ελαφρά κυρτό και από την άλλη ευθύγραμμο σταυρωτό( η ακμή κάθετη στον άξονα του σφυριού) Την σφυρηλάτηση την έκανε με την ευθύγραμμη πλευρά και με κατεύθυνση προς την άλλη άκρη της αργυρής βέργας.Καθώς περιέστρεφε τη βέργα αργά, τα κτυπήματα αυλάκωναν  το μέταλλο κάθετα  σε όλο του το μήκος.Αυτό είχε  σαν αποτέλεσμα την επιμήκυνση  και  την λέπτυνση του σύρματος.

 

   

     Στη συνέχεια κτυπώντας με την φαρδιά  επιφάνεια του σφυριού εξομάλυνε την ρυτιδωμένη επιφάνεια της περόνης (πάλι με περιστροφή).

  

     To στέλεχος της περόνης ήταν έτοιμο. Μπορούσε τώρα να κολληθεί πάνω του η κεφαλή ,το διακοσμητικό στοιχείο.  Ο  τεχνίτης του εξήγησε ότι τα διακοσμητικά στοιχεία τα έφτιαξαν στο προηγούμενο χυτήριο ,και στη συνέχεια θα τα κόλλαγαν μεταξύ τους με φωτιά. Επίσης του είπε, ότι σε άλλες περιπτώσεις οι καρφίτσες χυτεύονταν ολόκληρες και μετά λέπταιναν τις άκρες με σφυρηλάτηση.

47.To σπάσιμο του καλουπιού και η επεξεργασία των αργυρών στοιχείων.

   Άφησαν τα καλούπια  στο χώμα μέχρι να κρυώσουν.Μετά ο τεχνίτης με ένα ελαφρύ σφυρί ,έσπασε  τα κεραμικά κελύφη (καλούπια) , αποκαλύπτοντας τα αργυρά πλέον στοιχεία που είχαν  μέσα τους.

  Στη συνέχεια καθάρισε τα αργυρά κομμάτια από τα υπολείμματα του πηλού.Ξεχώρισε  το ασημένιο δακτυλίδι και το τοποθέτησε πάνω σε μια σκληρή ξύλινη επιφάνεια. Με ένα  βαρύ σφυρί και καλέμι κοπής ,  αφαίρεσε σιγά -σιγά τον αγωγό.Δίπλα του, ακουμπισμένη στον τοίχο βρισκόταν μια πλακέ λεπτή πέτρα*, την έδειξε στον αφηγητή και του εξήγησε  ότι την χρησιμοποιούν  για να λειαίνουν τα μέταλλα (εργαλεία και κοσμήματα) .Την πήρε και λείανε το σημείο που αφαιρέθηκε ο αγωγός όπως και κάποιες άλλες ανωμαλίες που δημιουργήθηκαν κατά τη χύτεση, στην επιφάνεια  του δακτυλίου.

 

*Ακονόπετρα:  σκληρή, λεία η  τραχιά πέτρα που χρησιμοποιείτε  για το τρόχισμα η τη λείανση μεταλλικών εργαλείων και επιφανειών.

46.Η χύτευση του αργύρου στα καλούπια.

    
   Μετά την έκθεσή του, ο Αφηγητής χρειάστηκε λίγο χρόνο για να ανασυγκροτήσει τη σκέψη του και να επιστρέψει στον ιστορικό χρόνο και την παρακολούθηση του χυτηρίου. Τα ξαναβρήκε όλα όπως ακριβώς τα είχε αφήσει. Τα πήλινα καλούπια μπηγμένα μέσα στη θράκα,τοποθετημένα στην περιφέρεια της φωτιάς (ώστε να διατηρούν τη θερμοκρασία τους) και το χωνευτήρι με τον άργυρο που έλιωνε, στο κέντρο της φωτιάς.Οι βοηθοί δούλευαν τα φυσερά με σταθερό και γρήγορο ρυθμό ώστε να κρατηθεί η θερμοκρασία του λιωμένου μετάλλου ψηλά και να ετοιμαστεί για τη χύτευση.
.

    Ο τεχνίτης άνοιξε λίγο τα κάρβουνα στο πλάι του χωνευτηριού προσπαθώνταςνα βρει την εσοχή(υποδοχή) στο πλάι του. Εκεί μέσα σφήνωσε  μια πλακέ μακριά μεταλλική ράβδο και την χρησιμοποίησε σαν λαβή για να βγάλει το χωνευτήρι από τη φωτιά.  Δεν είχε πολύ χρόνο. Με γρήγορες αλλά σταθερές κινήσεις, έγειρε ελαφρά το χωνευτήρι και ξεκίνησε να αδειάζει το λιωμένο και λαμπερό άργυρο μέσα σε κάθε ένα από τα καλούπια. Στο χείλος των γεμάτων πλέον καλουπιών έλαμπε για λίγο ο άργυρος.

45. "Π138 διαδρομές"

Ένα μικρό βίντεο με κοσμήματα και αντικείμενα από την έκθεση στου αφηγητή "Π138 διαδρομές" η οποία φιλοξενείται στον χώρο του πωλητηρίου του Μουσείου Μπενάκη στα πλαίσια του κύκλου εκθέσεων "Αναζητήσεις στην ύλη". http://www.benaki.gr/index.asp?id=202020001&sid=1283&cat=0&lang=gr

Akis Goumas P138 exhibition from Akis Goumas on Vimeo.

44.Έκθεση στο πωλητήριο του μουσείου Μπενάκη

         Ο Αφηγητής αυτό το χρονικό διάστημα γύρισε στον πραγματικό χρόνο για να ετοιμάσει την     έκθεσή του και μετά θα συνεχίσει το ταξίδι .Η έκθεση θα γίνει στο πωλητήριο του μουσείου Μπενάκη στην Πειραιώς.

43.Το χαμένο κερί.

 Τα καλούπια είχαν στεγνώσει πλέον και ο τεχνίτης τα τοποθέτησε στην άκρη της φωτιάς , να ζεσταθούν καλά. Έτσι θα έλιωνε το κερί  του μοντέλου που βρισκόταν μέσα στο καλούπι  και έπειτα θα μπορούσαν να το αδειάσουν. Σύντομα, από το άνοιγμα του καλουπιού άρχισε να βγαίνει λίγος ατμός από το λυωμένο κερί. Αυτό ήταν και το σημάδι που περίμενε ο τεχνίτης. Με μία μακριά χάλκινη λαβίδα έπιασε το  πρώτο καλούπι το έβγαλε από τη φωτιά και με γρήγορες κινήσεις άδειασε το λιωμένο κερί μέσα σε ένα κεραμικό κύπελλο. Από τη διαδικασία αυτή πήρε αργότερα το όνομά της και η συγκεκριμένη τεχνική: "χύτευση του  χαμένου κεριού" ("lost wax casting").

 Στη συνέχεια τοποθετούσε τα άδεια καλούπια όρθια στην άκρη της φωτιάς, να ψήνονται σιγά -σιγά, ώστε να προετοιμαστούν για να δεχτούν το λιωμένο μέταλλο και να αντέξουν την υψηλή του θερμοκρασία.